Peroksizomi ili mikrotela

Peroksizomi ili mikrotela su ovalne ili sferične organele zaodenute membranom, dijametra 0,2 do 1.5 mikrometara, prisutne u svim animalnim i biljnim ćelijama. U većem broju su prisutni u ćelijama jetre, ćelijama proksimalnog dela kanalića bubrega i u makrofazima. Njihov fino granulisani matriks u ćelijama mnogih životinjskih i biljnih vrsta sadrži jednu kristaloidnu strukturu, koja se, međutim, ne nalazi u peroksizomima ćelija ljudskog organizma. Ova struktura se sastoji uglavnom od enzima urat-oksidaze.

Peroksizomi sadrže oko 40 različitih enzima koji su angažovani pre svega u produkciji i degradaciji vodonik-peroksida i to su enzimi: oksidaze i katalaze. Oksidaze katalizuju različite kataboličke reakcije u kojima koriste molekularni kiseonik da bi se iz specifičnog organskog supstrata istisnuo vodonik pri čemu se stvara H₂O₂. U ćeliji vodonik-peroksid vrši oksidaciju različitih, potencijalno toksičnih materija, kao fenola, alkohola i masnih kiselina. Međutim delovanjem katalaza, koje vše degradaciju H₂O₂ do kiseonika i vode, sprečava se njegova akumulacija, jer on, kao izrazito jak agens, ima toksično delovanje na ćeliju, zbog čega ga je potrebno što pre ukloniti.

Peroksizomi sadrže i enzime koji su angažovani u metabolizmu lipida, kao npr. beta-oksidazu koji vrše beta-oksidaciju masnih kiselina sa dugačkim lancem.

Dugo se smatralo da peroksizomi nastaju od grER-a, međutim, danas preovladava mišljenje da novi peroksizomi nastaju samo iz već postojećih, njihovim rastom i deobom, kao što se to dešava kod mitohondrija i plastida.

Literatura

- Matavulj, Milica: Ćelija i tkiva (skripta), Novi Sad, 2005
- Grozdanovic-Radovanovic, Jelena: Citologija, ZUNS, Beograd, 2000
- Šerban, M, Nada: Ćelija - strukture i oblici, ZUNS, Beograd, 2001